Inmiddels sta ik al ruim een jaar werkgevers bij die vragen hebben over hoe zij het beste om kunnen gaan met hun werknemers en het coronavirus. Ook de rechter heeft zich ondertussen gebogen over een aantal kwesties waarover eerst nog geen duidelijkheid was. Hoog tijd dus om de meest gestelde vragen eens op deze website te plaatsen met een duidelijke toelichting erbij!

Natuurlijk is iedere situatie anders dus neem voor een advies op maat liever even contact op.

Werknemers en thuiswerken, moet of mag dat?

Vanwege het coronavirus vraagt de overheid iedereen om zoveel mogelijk thuis te werken. Maar is dat ook een recht wat jouw werknemer heeft? Het korte antwoord is nee, dat is geen recht van een werknemer. In Nederland kennen wij (nog) geen recht op thuiswerken, ook niet tijdens corona. Wel heeft jouw werknemer op basis van de ´Wet flexibel werken´ het recht om jou te verzoeken om thuis te mogen werken. Op dat verzoek dien jij schriftelijk en tijdig te reageren. Je mag het verzoek (als het enkel de aanpassing van de arbeidsplaats betreft) na overleg met de werknemer gemotiveerd afwijzen.

Er is overigens op 27 januari 2021 een wetsvoorstel ingediend bij de Tweede Kamer genaamd `Wet werken waar je wilt`. Als dit wetsvoorstel wordt aangenomen moet je bij een afwijzing van het verzoek motiveren waarom sprake zou zijn van zwaarwegende bedrijfs- of dienstbelangen. Dat is een stuk zwaardere toets dan de gemotiveerde afwijzing die nu nog voldoende is.

Als thuiswerken voor jouw werknemer niet tot de mogelijkheden behoort, zal jij er wel voor moeten zorgen dat werken op de arbeidsplaats gezond en veilig kan. Denk aan bijvoorbeeld het kunnen voldoen aan de 1,5 meter afstand houden, mogelijkheid tot ontsmetting van handen en voldoende ventilatie.

Let op: als de werknemer (corona gerelateerde)gezondheidsklachten heeft is het misschien wel een goed idee om de werknemer (tijdelijk) thuis te laten werken. Zo zorg je voor een veiligere werkplek voor collega´s en kunnen besmettingen voorkomen worden.

Andersom kan jij overigens wel van een werknemer verlangen dat hij thuiswerkt. Ook als de werknemer dat niet wilt.

Onkostenvergoeding bij thuiswerken

Ik kreeg ook veel vragen over onkosten bij thuiswerken. Enerzijds over kosten die werknemers niet of een stuk minder hebben als zij thuiswerken vanwege het coronavirus. Zoals reiskosten of een vaste kosten vergoeding (vaak voor bijvoorbeeld consumpties onderweg, representatiekosten of parkeerkosten). Maar anderzijds ook over extra kosten voor werknemers die thuiswerken, zoals energiekosten, kosten voor koffie en kosten voor het inrichten van een goede thuiswerkplek.

Vorig jaar (2020) lieten veel werkgevers de vergoeding voor reiskosten of vaste kosten vaak gewoon doorlopen. Ook als een werknemer thuis werkte. Ik raad je aan om hier dit jaar extra kritisch naar te kijken. Dit om te voorkomen dat achteraf blijkt dat een deel van deze kosten niet belastingvrij zijn. Voor de vaste kosten vergoeding dient een nieuw kosten onderzoek uitgevoerd te worden. En voor de reiskosten geldt de goedkeuring om de vaste reiskosten belastingvrij te vergoeden waarschijnlijk maar tot juli.

Voor kosten die nu door de thuiswerkende werknemer worden gedragen is op dit moment nog geen regeling waardoor jij deze belastingvrij kunt uitbetalen. In principe worden deze kosten dus als loon gezien. Onder bepaalde voorwaarden kunnen bepaalde kosten onder de werkkostenregeling vallen. Dan moet daar uiteraard wel nog genoeg (verruimde) vrije ruimte in zijn. Laat dit dus zorgvuldig berekenen door jouw accountant! Er wordt momenteel door de overheid onderzocht of er mogelijkheden zijn tot het invoeren van een onbelaste thuiswerkvergoeding. Het is nu nog niet bekend wanneer daarop teruggekomen wordt.

Moet ik loon doorbetalen als mijn werknemer in quarantaine zit?

In de wet is in artikel 7:628 lid 1 BW bepaald dat jij als werkgever verplicht bent het loon te voldoen, ook als de werknemer zijn werk niet (heeft) verricht. Tenzij het niet verrichten van het werk redelijkerwijs voor rekening van de werknemer behoort te komen. In principe moet je het loon van een werknemer die in quarantaine zit dus gewoon doorbetalen zoals afgesproken in de arbeidsovereenkomst of cao.

Er zijn echter situaties te bedenken waarbij het risico wel voor rekening van de werknemer kan komen. Bijvoorbeeld als de werknemer in quarantaine moet omdat hij een illegaal feest heeft bezocht. Of als hij ervoor kiest om in een risico gebied (code oranje of rood op moment van vertrek) op vakantie te gaan, wat jij hem overigens niet kan verbieden. Na deze reis moet de werknemer in quarantaine. Dat wist hij voor dat hij de reis ging maken. Daarom kan dit voor risico van de werknemer komen en hoef jij in dit geval mogelijk geen loon door te betalen.

Kan ik een werknemer verplichten om een mondkapje te dragen?

Heb je werknemers die werken in een contactberoep? Zoals bijvoorbeeld rijinstructeurs of schoonheidsspecialisten. Dan geldt er voor de werknemer een wettelijke verplichting tot het dragen van een mondkapje. Ook werknemers die niet in een contactberoep werken mogen verplicht worden tot het dragen van een mondkapje op en tijdens hun werk. Je dient deze dan wel ter beschikking of declarabel te stellen.

De grondslag hiervoor is te vinden in zowel de zorgplicht als in het instructierecht wat je als werkgever hebt. Het instructierecht houdt in dat jij aanwijzingen kan geven over de wijze waarop en de omstandigheden waaronder het werk moet worden verricht. Het moet hierbij wel gaan om redelijke voorschriften. Met het oog op de veiligheid van andere werknemers is hier al snel aan voldaan. Indien een werknemer weigert mag je deze, zo heeft de kantonrechter Midden-Nederland bepaald, onder voorwaarden schorsen en zijn loon opschorten.

Let op: er zijn mensen die vanwege medische redenen geen mondkapje kunnen of hoeven te dragen. Bijvoorbeeld mensen met een longaandoening. De overheid is van mening dat deze mensen zelf moeten aantonen dat zij onder een uitzondering vallen (klik hier voor meer info). Daarom is mijn advies om in gesprek te gaan en te kijken of er een oplossing mogelijk is waar beide partijen zich in kunnen vinden.

Kan ik een werknemer verplichten om zich te laten testen op het coronavirus?

Als een werknemer risico op besmetting met het coronavirus heeft gelopen kan hij zich 5 dagen daarna laten testen. Bij een negatieve uitslag kan de quarantaine beëindigd worden. Soms weigeren werknemers zich te laten testen waardoor de quarantaine 10 dagen duurt. Vanuit jouw oogpunt zou het dus wenselijk zijn om werknemers te laten testen. Dan hoeven zij minder lang in quarantaine en jij hoeft ze minder langt te missen.

Waarschijnlijk weet je wel al dat je zelf geen werknemers mag testen op het coronavirus. Ook niet als een werknemer daar expliciete toestemming voor gegeven heeft. Alleen een bedrijfsarts mag dit, en die stuurt een werknemer meestal door naar de GGD.  Uiteraard kan je niemand dwingen om een test af te laten nemen, maar voor wie is het risico van de gevolgen dan?

Zoals we eerder zagen bij de vraag over loondoorbetaling bij quarantaine is wettelijk bepaald (in artikel 7:628 lid 1 BW) dat jij als werkgever eigenlijk altijd het risico op de betaling van loon draagt, behalve als dit redelijkerwijs voor risico van de werknemer behoort te komen.

Arbeidsongeschikt?

Als een werknemer coronavirus gerelateerde klachten heeft betekent dat niet per definitie dat hij ook arbeidsongeschikt is. Een verkoudheidje of keelpijn maakt immers niet dat je niet kan werken. Uiteindelijk bepaalt de bedrijfsarts of een werknemer al dan niet arbeidsongeschikt is. Is een werknemer niet arbeidsongeschikt maar in afwachting van de uitslag van een coronatest? Dan is in de rechtspraak bepaald dat dit risico niet voor rekening van de werknemer behoort en heeft de werknemer recht op 100% loon. Ook mogen geen vakantiedagen ingehouden worden. Blijkt de test negatief mag de werknemer weer aan de slag. Blijkt de test positief moet hij minstens 7 dagen in isolatie en tenminste 1 dag klachtenvrij zijn voor hij weer aan de slag mag. Ook in dit laatste geval heeft de werknemer recht op 100% loondoorbetaling.

Heeft een werknemer coronavirus gerelateerde klachten? Is hij niet arbeidsongeschikt en wilt hij zich niet laten testen? Dan moet hij 10 dagen in quarantaine. Dat is dus langer dan een werknemer die zich na 5 dagen laat testen en negatief blijkt. Vaak beroepen werknemers die zich niet willen laten testen op het grondrecht `lichamelijke integriteit`.

Grondrechten

Uitzonderingen op grondrechten zijn alleen mogelijk bij wet. Het recht op lichamelijke integriteit (ofwel onaantastbaarheid van het lichaam) volgt uit artikel 11 van onze grondwet en artikel 8 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Aan deze artikelen komt geen directe werking toe. In het kort betekent dat, dat dit recht niet direct tussen burgers (dan wel ondernemers) onderling kan worden ingeroepen. Hoewel het onder dwang uitvoeren van een coronatest niet tot de mogelijkheden behoort, kan een werknemer zich niet onbeperkt of direct beroepen op dit grondrecht. Hij zal dat moeten doen via de omweg van goed werkgever- en werknemerschap uit artikel 7:611 BW. Hierbij moet een belangenafweging gemaakt worden tussen jouw belangen en die van de werknemer.

Mijns inziens wordt door het uitvoeren van een corona test slechts een gerechtvaardigde en beperkte inbreuk gemaakt op het grondrecht van lichamelijke integriteit. De werknemer heeft bovendien een keuze. Jij mag als werkgever de werknemer daarnaast vanwege overheidsbeleid/advies niet naar zijn arbeidsplaats laten komen. Mijn advies is om in eerste instantie te bekijken of het mogelijk is dat de werknemer zijn eigen of aangepaste werkzaamheden vanuit thuis kan verrichten. Is dat niet mogelijk? Dan ben ik van mening dat het bij een rechter heel goed verdedigbaar is dat dit risico voor rekening van de werknemer behoort. Hierdoor zou de loondoorbetalingsverplichting niet van toepassing zijn op de dagen dat de werknemer langer thuis zit dan de werknemer die zich wel laat testen. Hier is momenteel echter nog geen rechtspraak over gepubliceerd.

Kan ik een werknemer verplichten om zich te laten inenten tegen het coronavirus?

Zoals hierboven, bij de vraag over verplicht testen, al beschreven, bestaan er in Nederland grondrechten waaronder het recht op lichamelijke integriteit. Hierop mag slechts bij wet een uitzondering gemaakt worden. Op dit moment is er (nog) geen wettelijke grondslag voor het verplichten van een vaccinatie.

Het onder dwang toedienen van een vaccinatie tegen het coronavirus mag dus niet. Maar ook in dit geval kan een werknemer zich niet onbeperkt en direct beroepen op dit grondrecht. Wederom zal een belangenafweging gemaakt moeten worden. Gezien de grotere inbreuk op het recht op lichamelijke integriteit (in vergelijking met het uitvoeren van een coronatest) zullen er hele zware belangen aan jouw kant als werkgever moeten spelen. Denk bijvoorbeeld aan bescherming van de volksgezondheid of bescherming van rechten en vrijheden van anderen. Dergelijke zware belangen spelen in bijvoorbeeld zorgomgevingen een rol. Bovendien moet de bescherming die een vaccinatie biedt niet op een andere, minder ingrijpende manier mogelijk zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan beschermende kleding of desnoods herplaatsing.

Zelfs als de belangenafweging in het nadeel van de werknemer blijkt uit te vallen kan deze nog niet verplicht worden om zich te laten vaccineren. Vanuit het arbeidsrecht worden er dan echter wel sancties mogelijk. In het uiterste geval kunnen deze leiden tot ontslag van de betreffende werknemer.

Nogmaals benadruk ik aan het einde van deze meest gestelde vragen dat iedere situatie anders is! Neem voor een advies op maat graag contact op.